همه چیز درباره اختلال احتکار یا ذخیره سازی

اختلال احتکار (Hoarding Disorder) یک اختلال روانی است که با دشواری در دور انداختن وسایل مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال تمایل شدیدی به جمع‌آوری و نگهداری از اشیاء دارند، حتی اگر این اشیاء هیچ ارزش واقعی نداشته باشند و یا حتی غیرضروری باشند. این جمع‌آوری بیش از حد باعث اختلال در عملکرد روزمره فرد، مانند تمیز کردن خانه، استفاده از فضاهای زندگی و حتی روابط اجتماعی می‌شود.

در این مقاله از دکتر طناز یوسفی به بررسی اختلال احتکار، علائم و نشانه‌های اصلی آن و همینطور روش‌های درمان آن می‌پردازیم.

اهمیت شناخت اختلال احتکار

شناخت اختلال احتکار اهمیت بسیار زیادی دارد. اولاً، این شناخت به افراد کمک می‌کند تا علائم این اختلال را در خود یا دیگران تشخیص دهند و در صورت لزوم به دنبال کمک حرفه‌ای بروند. ثانیاً، آگاهی عمومی درباره اختلال احتکار می‌تواند به کاهش پیشداوری و تبعیض علیه افراد مبتلا به این اختلال کمک کند. در نهایت، شناخت این اختلال به ما کمک می‌کند تا با درک بهتر رفتارهای انسانی، به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این اختلال کمک کنیم.

نشانه ها و علائم اختلال احتکار

علائم اصلی اختلال احتکار شامل موارد زیر هستند؛ اما توجه کنید وجود هر یک از این موارد، دلیلی بر وجود 100 درصدی این اختلال نیست! برای تشخیص حتما به روانکاو مراجعه کنید.

دشواری در دور انداختن وسایل

یکی از مهم‌ترین نشانه‌های اختلال احتکار، دشواری شدید در دور انداختن وسایل است. افراد مبتلا به این اختلال احساس می‌کنند که ممکن است در آینده به این وسایل نیاز داشته باشند، بنابراین نمی‌توانند آن‌ها را دور بیندازند. این دشواری در دور انداختن وسایل می‌تواند شامل اشیاء مختلفی مانند لباس، روزنامه، مجلات، بسته‌بندی، وسایل الکترونیکی قدیمی و حتی زباله باشد.

جمع‌آوری بیش از حد وسایل

جمع‌آوری بیش از حد وسایل یکی دیگر از نشانه‌های بارز اختلال احتکار است. این جمع‌آوری ممکن است به حدی برسد که فضاهای زندگی فرد را پر کند و مانع از استفاده عادی از فضاهای زندگی شود. در برخی موارد، انباشتگی وسایل می‌تواند به حدی برسد که زندگی روزمره فرد را مختل کند و حتی خطر آتش‌سوزی یا مشکلات بهداشتی را افزایش دهد.

اختلال در عملکرد روزمره

جمع‌آوری بیش از حد وسایل می‌تواند به شدت بر عملکرد روزمره فرد تأثیر بگذارد. این اختلال می‌تواند باعث مشکلات در تمیز کردن خانه، پخت و پز، خوابیدن و حتی روابط اجتماعی شود. افراد مبتلا به اختلال احتکار ممکن است احساس کنند که نمی‌توانند از فضاهای زندگی خود به طور عادی استفاده کنند و این امر می‌تواند منجر به احساس خستگی، اضطراب و افسردگی شود.

علائم روانی و عاطفی همراه

علاوه بر مشکلات عملی، افراد مبتلا به اختلال احتکار ممکن است دچار علائم روانی و عاطفی دیگری مانند اضطراب، افسردگی، احساس گناه، شرم و خجالت نیز شوند. این افراد ممکن است از قضاوت دیگران بترسند و به همین دلیل از دعوت دوستان و آشنایان به خانه خود خودداری کنند.

انواع اختلال احتکار

به طور کلی اختلال احتکار به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:

• احتکار جمع آوری

در این نوع احتکار، افراد تمایل دارند اشیاء را به دلیل ارزش عاطفی یا مادی آن‌ها جمع‌آوری کنند. این اشیاء ممکن شامل مجموعه‌های تمبر، سکه، آثار هنری، کتاب‌های قدیمی و سایر موارد مشابه باشند.

• احتکار ذخیره

در این نوع احتکار، افراد تمایل دارند اشیاء را به دلیل ترس از نیاز احتمالی در آینده ذخیره کنند. این اشیاء ممکن شامل مواد غذایی، لباس، روزنامه، مجلات و سایر موادی باشد که به نظر فرد ممکن است در آینده به آن‌ها نیاز داشته باشد.

علت بروز اختلال جمع کردن وسایل چیست؟

دلایل زیاد و متنوعی می‌توانند موجب بروز اختلالات روانی پایدار شوند؛ به طور کلی می توانیم سه دسته علت معرفی کنیم:

عوامل ژنتیکی

برخی از پژوهش‌ها نشان می‌دهند که عوامل ژنتیکی ممکن است در بروز اختلال احتکار نقش داشته باشند. تحقیقات نشان داده است که این اختلال در برخی خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود.

عوامل محیطی

عوامل محیطی نیز می‌توانند در بروز اختلال احتکار نقش داشته باشند. تجربه‌های دوران کودکی مانند فقر، تروما، سوء استفاده و فقدان والدین می‌تواند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهد.

عوامل روانشناختی

عوامل روانشناختی مانند افسردگی، اضطراب، وسواس فکری-عملی و اختلالات شخصیت نیز می‌توانند در بروز اختلال احتکار نقش داشته باشند.

چگونه اختلال احتکار را تشخیص دهیم؟

تشخیص هر نوعی از اختلال به عهده یک متخصص امن و باسواد است. در واقع یک روانکاو باسابقه در تهران می‌تواند در تشخیص قطعی این اختلال راهنمای شما باشد. در اینجا دو راهکاری که منجر به تشخیص اختلال احتکار می‌شود را آورده‌ایم.

معیارهای تشخیصی DSM-5

تشخیص اختلال احتکار بر اساس معیارهای تشخیصی ارائه شده در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) صورت می‌گیرد. این معیارها شامل دشواری در دور انداختن وسایل، جمع‌آوری بیش از حد وسایل، اختلال در عملکرد روزمره و علائم روانی و عاطفی همراه است.

ارزیابی روانشناختی

ارزیابی روانشناختی شامل مصاحبه بالینی، بررسی سابقه پزشکی و روانشناختی فرد و در برخی موارد انجام تست‌های روانشناختی است. روانشناس با بررسی علائم فرد، شدت این علائم و تأثیر آن‌ها بر زندگی روزمره فرد به تشخیص اختلال احتکار می‌پردازد.

عوارض و مشکلات اختلال احتکار چیست؟

اگر شما از نزدیک شاهد فردی باشید که دچار این اختلال است، کاملا از عوارض و مشکلات آن آگاه هستید. در اینجا مشکلات عمده‌ای که افراد معتاد به احتکار با آن مواجه می‌شوند را آورده‌ایم:

مشکلات اجتماعی و خانوادگی

اختلال احتکار می‌تواند به شدت بر روابط اجتماعی و خانوادگی فرد تأثیر بگذارد. انباشتگی وسایل می‌تواند باعث ایجاد تنش و اختلاف در روابط خانوادگی و اجتماعی شود. همچنین، افراد مبتلا به این اختلال ممکن است از دعوت دوستان و آشنایان به خانه خود خودداری کنند و این امر می‌تواند منجر به انزوا و گوشه‌گیری اجتماعی شود.

مشکلات بهداشتی

انباشتگی وسایل می‌تواند مشکلات بهداشتی مختلفی را ایجاد کند. این مشکلات ممکن شامل تجمع گرد و غبار، رشد کپک و قارچ، آلودگی به حشرات و جوندگان و حتی خطر آتش‌سوزی باشد.

مشکلات مالی

جمع‌آوری بیش از حد وسایل می‌تواند منجر به مشکلات مالی شود. هزینه خرید وسایل جدید، هزینه‌های مربوط به نگهداری و جابجایی وسایل و هزینه‌های ناشی از مشکلات بهداشتی می‌تواند بار مالی سنگینی بر دوش افراد مبتلا به این اختلال و خانواده‌های آن‌ها باشد.

افسردگی و اضطراب

اختلال احتکار می‌تواند باعث بروز علائم روانی مانند افسردگی و اضطراب شود. احساس شرم، خجالت، گناه و ناتوانی در کنترل وضعیت می‌تواند منجر به کاهش عزت نفس و افزایش سطح استرس و اضطراب شود.

درمان اختلال احتکار

درمان این مشکل نیز فقط به دست متخصص ممکن است. دکتر طناز یوسفی با بیش از 10 سال سابقه در درمان انواع اختلالات شناختی بهترین انتخاب برای رفع این مشکل در شما یا عزیزان‌تان است. تنها کافیست با شماره 09102248531 در ارتباط باشید.

• روان درمانی: روان درمانی یکی از روش‌های اصلی درمان اختلال احتکار است. روش‌های مختلفی از روان درمانی مانند روان درمانی تحلیلی و روان درمانی پویشی برای درمان این اختلال استفاده می‌شوند.
• درمان شناختی-رفتاری: در این روش، فرد یاد می‌گیرد که چگونه افکار منفی و رفتارهای مخرب خود را شناسایی و تغییر دهد. همچنین، تکنیک‌های رفتاری مانند تمرین‌های مواجهه و پیشگیری از پاسخ برای کمک به فرد در غلبه بر ترس از دور انداختن وسایل استفاده می‌شوند.
• درمان دارویی: در برخی موارد، درمان دارویی نیز ممکن است برای درمان اختلال احتکار مورد استفاده قرار گیرد. داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد اضطراب می‌توانند به کاهش علائم همراه مانند افسردگی و اضطراب کمک کنند.

چگونه از بروز اعتیاد به احتکار جلوگیری کنیم؟

هر کدام از ما ممکن است به علت تجربه سوگ ناگهانی و عمیق دچار اختلالاتی مانند احتکار شویم؛ پس بهتر است نحوه پیشگیری از بروز آن‌ها را بلد باشیم.

آموزش مهارت های زندگی

آموزش مهارت‌های زندگی مانند مهارت‌های تصمیم‌گیری، حل مسئله و مدیریت استرس به کودکان و نوجوانان می‌تواند به پیشگیری از بروز اختلال احتکار کمک کند. این آموزش‌ها به افراد کمک می‌کنند تا با چالش‌های زندگی بهتر کنار بیایند و از بروز رفتارهای ناسالم جلوگیری کنند.

تقویت مهارت های تصمیم‌گیری

تقویت مهارت‌های تصمیم‌گیری به افراد کمک می‌کند تا بتوانند تصمیمات آگاهانه و معقولی در مورد خرید و نگهداری وسایل بگیرند. این مهارت‌ها به افراد کمک می‌کند تا از خریدهای غیرضروری و جمع‌آوری بیش از حد وسایل جلوگیری کنند.

ترویج سبک زندگی مینیمالیستی

ترویج سبک زندگی مینیمالیستی می‌تواند به کاهش تمایل به جمع‌آوری بیش از حد وسایل کمک کند. سبک زندگی مینیمالیستی بر اهمیت زندگی ساده، کاهش مصرف گرایی و استفاده بهینه از منابع تاکید دارد.

تصورات غلط درباره اختلال احتکار

عدم آگاهی ما از علم روانشناسی و پیشتازی روانشناسی زرد باعث می‌شود تصورات غلط بسیاری درباره مشکلات رایج روانی صورت گیرد. برای مثال:

• احتکار و بیماری روانی! یکی از رایج‌ترین تصورات غلط درباره اختلال احتکار این است که این اختلال نشانه‌ای از بیماری روانی جدی است. در حالی که اختلال احتکار یک اختلال روانی است، اما این بدان معنا نیست که همه افراد مبتلا به این اختلال دارای مشکلات روانی شدید دیگری هستند.
• احتکار و جمع‌آوری اشیاء عتیقه! برخی افراد تصور می‌کنند که جمع‌آوری اشیاء عتیقه و قدیمی نشانه‌ای از اختلال احتکار است. در حالی که جمع‌آوری اشیاء عتیقه می‌تواند یک سرگرمی سالم و لذت‌بخش باشد، اما زمانی که این جمع‌آوری به حدی برسد که زندگی روزمره فرد را مختل کند و باعث مشکلات روانی و اجتماعی شود، ممکن است نشانه‌ای از اختلال احتکار باشد.

جمع بندی

اختلال احتکار یک اختلال روانی پیچیده است که با دشواری در دور انداختن وسایل و جمع‌آوری بیش از حد آن‌ها مشخص می‌شود. این اختلال می‌تواند به شدت بر عملکرد روزمره فرد، روابط اجتماعی و سلامت روان او تأثیر بگذارد. شناخت علائم و نشانه‌های اختلال احتکار، آگاهی از علل و عوامل مؤثر بر آن و همچنین روش‌های درمان و پیشگیری از این اختلال اهمیت بسیار زیادی دارد.

درمان اختلال احتکار می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این اختلال کمک کند. روان درمانی، درمان دارویی و مداخلات اجتماعی می‌توانند به افراد مبتلا به این اختلال کمک کنند تا بر علائم خود غلبه کنند و زندگی سالم‌تری داشته باشند. همچنین، حمایت اجتماعی و درک و پذیرش دیگران نیز در روند درمان این اختلال بسیار مهم است.