روان درمانی پویشی یا Dynamic یکی از روش‌های موثر در حوزه سلامت روان است که بر کشف ناخودآگاه و تحلیل تعارضات درونی تمرکز دارد. این روش با ریشه‌یابی مشکلات روانی در تجربیات گذشته و بررسی تأثیرات آنها بر رفتارها و احساسات کنونی، به افراد کمک می‌کند تا به خودآگاهی عمیق‌تری دست یابند.

برخلاف روش‌های سریع‌تر مانند درمان شناختی رفتاری، روان درمانی پویشی سفری به عمق ذهن است که برای درک بهتر خود و حل مسائل پیچیده عاطفی طراحی شده است. در این مقاله از دکتر طناز یوسفی، با اصول، مزایا و چالش‌های این رویکرد درمانی آشنا خواهیم شد و به مقایسه آن با دیگر روش‌های روان درمانی خواهیم پرداخت.

روان درمانی پویشی چیست؟

روان درمانی پویشی یکی از روش‌های موثر در علم روانشناسی است که بر تحلیل و بررسی عمیق ناخودآگاه افراد تمرکز دارد. این روش با هدف شناخت و تغییر الگوهای رفتاری و احساسی ناخودآگاه افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ویژگی‌های روان درمانی پویشی طبق تعریف تخصصی به این شکل است: مجموعه‌ای از روان درمانی‌ها که به طور اختصاصی و عمومی برای اختلالات مختلف و متنوع طراحی شده است و نسبت به ذهنیت انسان و چگونگی تعامل روابط فرد با محیط بیرونی و درونی درکی موشکافانه دارد.

تاریخچه روان درمانی پویشی

تاریخچه روان درمانی پویشی به اوایل قرن بیستم و کارهای زیگموند فروید برمی‌گردد. فروید معتقد بود که بسیاری از مشکلات روانی ریشه در ناخودآگاه افراد دارند. با گذر زمان، این روش تکامل یافته و تکنیک‌های جدیدی به آن اضافه شده است.

 روان درمانی پویشی و مفهوم ناخودآگاه

در روان درمانی پویشی، ناخودآگاه به‌عنوان منبع اصلی بسیاری از مشکلات روانی در نظر گرفته می‌شود. این روش تلاش می‌کند تا احساسات و تجربیات سرکوب‌شده را به سطح آگاهی بیاورد.

اصول روان درمانی پویشی

روان درمانی پویشی به‌عنوان یکی از روش‌های عمیق و تأثیرگذار در درمان مشکلات روانی، بر چند اصل اساسی بنا شده است. در اینجا به توضیح جزئیات هر یک از این اصول می‌پردازیم:

تمرکز بر ناخودآگاه

یکی از پایه‌های اصلی روان درمانی Dynamic، تمرکز بر ناخودآگاه است. ناخودآگاه شامل افکار، احساسات، و خاطراتی است که به‌طور آگاهانه در دسترس نیستند اما بر رفتار و احساسات فرد تأثیر می‌گذارند. در این روش، درمانگر تلاش می‌کند با کمک تکنیک‌هایی مانند تحلیل رویا یا گفت‌وگوی آزاد، به محتویات ناخودآگاه بیمار دست یابد و آنها را آشکار کند.

کشف تعارضات درونی

بسیاری از مشکلات روانی به‌دلیل وجود تعارضات درونی ایجاد می‌شوند. این تعارضات ممکن است میان خواسته‌های ناخودآگاه و اصول یا ارزش‌های آگاهانه فرد باشد. روش پویشی سعی می‌کند این تعارضات را شناسایی کرده و به بیمار کمک کند تا آنها را حل کند.

تمرکز بر روابط بین فردی

روابط بین فردی و الگوهای رفتاری در تعاملات اجتماعی نقش مهمی در روان درمانی پویشی دارند. درمانگر از طریق تحلیل نحوه برقراری ارتباط بیمار با دیگران، به ریشه‌های مشکلات و تأثیرات آنها پی می‌برد. این تحلیل می‌تواند شامل بررسی روابط گذشته (مثلاً با والدین یا شریک عاطفی) و تأثیر آنها بر روابط کنونی باشد.

تأکید بر ابراز احساسات

در این روش، بیمار تشویق می‌شود تا احساسات خود را آزادانه و بدون قضاوت بیان کند. ابراز احساسات سرکوب‌شده می‌تواند به بیمار کمک کند تا از تنش‌های روانی خلاص شود و تجربه‌های سرکوب‌شده را پردازش کند.

بررسی الگوهای تکرارشونده

بسیاری از افراد ممکن است در طول زندگی، الگوهای رفتاری یا عاطفی خاصی را بارها تکرار کنند که ریشه در تجربیات گذشته دارند. روان درمانی پویشی به شناسایی این الگوها می‌پردازد و به بیمار کمک می‌کند تا از این چرخه‌های تکراری خارج شود.

ایجاد خودآگاهی عمیق

یکی از اهداف اصلی این روش، افزایش خودآگاهی بیمار است. این آگاهی به فرد کمک می‌کند تا رفتارها، احساسات و تصمیمات خود را بهتر درک کند و تغییرات مثبتی در زندگی خود ایجاد کند.

رابطه درمانگر و بیمار

رابطه بین بیمار و درمانگر نقش کلیدی در این روش دارد. درمانگر به‌عنوان یک شنونده فعال و همدل عمل می‌کند و سعی می‌کند فضایی امن برای بیمار فراهم کند. این رابطه می‌تواند به بیمار کمک کند تا احساسات خود را بهتر درک کرده و راه‌های جدیدی برای مدیریت آنها بیابد.

تحلیل انتقال و انتقال متقابل

انتقال (Transference) به احساسات یا رفتارهایی اشاره دارد که بیمار از روابط گذشته خود به رابطه با درمانگر منتقل می‌کند. تحلیل این انتقال‌ها به درمانگر کمک می‌کند تا الگوهای عاطفی و رفتاری بیمار را بهتر درک کند.

تأکید بر گذشته برای فهم حال

یکی از اصول اساسی این روش، بررسی تجربیات گذشته بیمار است. خاطرات دوران کودکی و تجربیات مهم زندگی می‌توانند تأثیرات عمیقی بر رفتارها و احساسات فرد در زمان حال داشته باشند.

انعطاف‌پذیری در تکنیک‌ها

روان درمانی پویشی با وجود داشتن اصول ثابت، تکنیک‌های متنوعی را به‌کار می‌گیرد. درمانگر بسته به نیاز بیمار و شرایط او، از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند تا بهترین نتیجه حاصل شود.

مزایای روان درمانی پویشی

روان درمانی پویشی برای درمان طیف گسترده‌ای از اختلال‌های روان شناختی و جسمانی نظیر اضطراب، افسردگی، اعتیاد، اختلالات اشتهایی و بی اشتهایی عصبی، اختلال اضطراب اجتماعی، درد، اختلال شخصیت مرزی، اختلال وحشت، مسائل روان شناختی در کوکان و نوجوانان کاربرد دارد.

درمان مشکلات عاطفی

یکی از بزرگ‌ترین مزایای این روش، کمک به حل مشکلات عاطفی پیچیده است. افرادی که از اضطراب یا افسردگی رنج می‌برند، می‌توانند از این روش بهره‌مند شوند.

کمک به شناخت خود

این روش به افراد کمک می‌کند تا خود را بهتر بشناسند و به ریشه مشکلات خود پی ببرند. اینکه هر فرد بتواند به خودآگاهی برسد، یعنی توانسته تغییر بزرگی در هر بخشی از زندگی خود ایجاد کند؛ چه روابط عاطفی و خانواده و چه در مسیر کاری و تحصیلی.

رویکردهای مختلف در روان درمانی پویشی

روان درمانی پویشی دو رویکرد اصلی دارد که در این بخش یک معرفی کلی از هر یک ارائه می‌کنیم.

• روان تحلیلگری کلاسیک

این روش بر پایه نظریات فروید بنا شده است و بیشتر به ناخودآگاه توجه دارد.

• روش‌های مدرن‌تر

روان درمانگران پویشی، رویکردهای مدرن، ابزارها و تکنیک‌های جدیدی را برای تحلیل و درمان افراد به‌کار می‌برند.

فرآیند جلسات روان درمانی پویشی

درمانگر روان پویشی بصورت فعالانه‌تر درگیر مراجع خود می‌شود و از نظر هیجانی، بیشتر با حالت‌های عاطفی بیمار همدلی می‌کند. در واقع تصویر او شبیه تصویر درمانگر منفعلی نیست که صورت بی‌روحی دارد؛ وقتی لازم و مفید باشد، درمانگر پویشی پرحرف است و به سهم خود در درک مراجعه‌کننده نقش دارد.

جلسه تراپی اولیه

در جلسه اول، درمانگر و بیمار با همدیگر آشنا شده و مشکلات و اهداف بیمار مشخص می‌شوند.

جلسات پیگیری و ارزیابی مداوم

در جلسات بعدی، روند پیشرفت بیمار بررسی شده و تکنیک‌های مختلفی به‌کار گرفته می‌شود. روان درمانی پویشی کوتاه مدت عمدتا به درمان‌هایی اطلاق می‌شود که ضمن پایبندی به اصول روان درمانی تحلیلی، کمتر از یکسال یا کمتر از 40 جلسه طول می‌کشند.

همچنین در سال‌های اخیر از این روش درمانی بصورت بلند مدت برای درمان مشکلات روان شناختی سطحی استفاده می‌شود. دوره‌های طولانی مدت این درمان بیش از یک سال به طول می‌انجامند و در 50 جلسه درمانی برگزار می‌شوند.

چه کسانی به روان درمانی پویشی نیاز دارند؟

این روش برای افرادی که با مشکلات عاطفی، اضطراب، افسردگی و روابط مشکل‌دار دست‌وپنجه نرم می‌کنند، مفید است. در حقیقت این تکنیک در خصوص درمان افراد که معنای اصلی زندگی را به فراموشی سپرده اند و در برقراری روابط با مشکل مواجه هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

روان درمانی پویشی برای کمک به افراد دارای مشکلات روان شناختی به ایجاد بینش و درک عاطفی، طراحی شده است. علاوه بر این رویکرد این نوع روان درمانی قادر است به گروه‌های درمانی مثل زوجین و خانواده‌ها در حل مشکلات روحی- روانی کمک نماید.

مقایسه روان درمانی پویشی با روان درمانی شناختی رفتاری

روان درمانی پویشی (Psychodynamic Therapy) و روان درمانی شناختی رفتاری (Cognitive-Behavioral Therapy) دو رویکرد برجسته در درمان مشکلات روانی هستند که هر یک ویژگی‌ها، اهداف و تکنیک‌های خاص خود را دارند. در ادامه به بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو روش می‌پردازیم.

هدف درمان شما چیست؟

روان درمانی پویشی بر کشف و تحلیل ناخودآگاه فرد تمرکز دارد. این روش به بررسی ریشه‌های عمیق مشکلات روانی می‌پردازد، به‌ویژه تعارضات درونی و تجربیات گذشته که بر احساسات و رفتارهای کنونی فرد تأثیر گذاشته‌اند. هدف اصلی، ایجاد خودآگاهی عمیق‌تر و حل تعارضات ناخودآگاه است.

در مقابل، روان درمانی شناختی رفتاری بیشتر بر زمان حال تمرکز دارد. هدف اصلی این روش، شناسایی و تغییر الگوهای فکری منفی و رفتارهای ناسالم است. CBT به بیماران کمک می‌کند مهارت‌هایی عملی برای مدیریت مشکلات روزمره خود بیاموزند.

آیا مدت زمان درمان برای شما مهم است؟

جلسات پویشی معمولاً طولانی‌تر است. جلسات ممکن است چندین ماه یا حتی سال‌ها به طول بینجامند تا بیمار به درک عمیقی از خود برسد.

اما روان درمانی شناختی رفتاری معمولاً کوتاه‌مدت‌تر است و در بسیاری از موارد طی ۱۲ تا ۲۰ جلسه به نتایج ملموسی دست می‌یابد. این روش برای افرادی که به دنبال راه‌حل‌های سریع‌تر و عملی‌تر هستند، مناسب‌تر است.

تفاوت تمرکز درمان را در نظر بگیرید!

درمان پویشی بیشتر به ریشه‌یابی مشکلات در گذشته و تجربیات کودکی فرد می‌پردازد. این روش معتقد است که بسیاری از مشکلات روانی به‌دلیل تعارضات سرکوب‌شده در ناخودآگاه به وجود آمده‌اند.

CBT بر زمان حال و تغییر رفتارهای فعلی تمرکز دارد. این روش به بیماران می‌آموزد چگونه افکار و باورهای منفی خود را شناسایی کرده و آنها را با افکار مثبت جایگزین کنند.

تکنیک‌ها و ابزارهای مختلف

روان درمانی پویشی از تکنیک‌هایی مانند تحلیل رویا، گفت‌وگوی آزاد، و تحلیل انتقال استفاده می‌کند. این تکنیک‌ها برای دسترسی به ناخودآگاه بیمار و بررسی روابط بین‌فردی به‌کار می‌روند.

CBT از ابزارهای ساختاریافته‌تری مانند تکالیف خانگی، ثبت افکار و تکنیک‌های مواجهه‌ای استفاده می‌کند که بر تغییر رفتار و افکار منفی تأکید دارند.

چالش‌ها و محدودیت‌های روان درمانی پویشی

هر روش درمانی دارای چالش‌هایی است که بهتر است قبل از ورود به آن، آن‌ها را بشناسید.

• هزینه و زمان: یکی از چالش‌های این روش، نیاز به جلسات طولانی‌مدت و هزینه‌های بالای آن است.
• تأثیر متفاوت در افراد: این روش ممکن است برای همه افراد به یک اندازه موثر نباشد و نتایج متفاوتی داشته باشد.

نتیجه‌گیری

روان درمانی پویشی در شناسایی الگو‌های تکرار شونده‌ای که زمینه ساز افسردگی هستند، کمک می‌کند.

علاوه بر این، به استناد از مطالعات گسترده برجسته ترین بخش درمانی پویشی آن است که نتایج حاصل از این درمان در فرد به مرور زمان توسعه می‌یابد.

روان درمانی Dynamic یک ابزار قدرتمند برای شناخت و درمان مشکلات روانی است. این روش به افراد کمک می‌کند تا به عمق ناخودآگاه خود نگاهی بیندازند و ریشه مشکلات را کشف کنند. اگرچه چالش‌هایی مانند هزینه و زمان دارد، اما تأثیرات مثبت آن غیرقابل انکار است.